ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- Τι είναι η θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο και πώς διενεργείται;
- Πώς λειτουργεί η Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία;
- Ποιές είναι οι διεθνώς αποδεκτές βασικές ενδείξεις της Θεραπείας με Υπερβαρικό Οξυγόνο;
- Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις όπου το Υπερβαρικό Οξυγόνο ενδείκνυται συμπληρωματικά;
- Πόσες φορές χρειάζεται να μπει κάποιος στο θάλαμο για θεραπεία;
- Υπάρχει εμπειρία στην Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία και τις εφαρμογές της;
Ο ορισμός της Θεραπείας με Υπερβαρικό Οξυγόνο έχει διατυπωθεί από τη διεθνή Εταιρεία Υποβρύχιας και Υπερβαρικής Ιατρικής (Undersea and Hyperbaric Medical Society) και παρατίθεται πιο κάτω.
Τι είναι η θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο και πώς διενεργείται;
Θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο (ΘΥΒΟ) ορίζεται ως η αναπνοή 100% Οξυγόνου εντός ειδικού χώρου – θαλάμου αποσυμπίεσης όπου η περιβάλλουσα πίεση αυξάνεται σε επίπεδο άνω της μίας (1) ατμόσφαιρας (πίεση στο επίπεδο της θάλασσας) H αύξηση της πιέσεως στο εσωτερικό του θαλάμου γίνεται με την επιπλέον είσοδο αέρα και στους ασθενείς χορηγείται το οξυγόνο μέσω ειδικής μάσκας (μύτης – στόματος).
Διευκρινίζεται πως η πίεση πρέπει να είναι ίση ή μεγαλύτερη από 1,4 Ατμόσφαιρες. Επίσης, η αναπνοή 100% Οξυγόνου σε πίεση 1 Ατμόσφαιρας (η πίεση στην οποία βρισκόμαστε στο επίπεδο της θάλασσας) ή η έκθεση μεμονωμένων περιοχών του σώματος σε Οξυγόνο ΔΕΝ αποτελούν Θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο.
Πώς λειτουργεί η Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία;
Οι ακόλουθοι μηχανισμοί έχουν ταυτοποιηθεί οι οποίοι οδηγούν στην επιτάχυνση – βελτιστοποίηση της θεραπείας στις ενδεικνυόμενες παθήσεις.
α. Αυξημένη Οξυγόνωση. Η αύξηση της πίεσης (άνω των 1.5 ατμοσφαιρών) αυξάνει το ποσό του Οξυγόνου που είναι παρόν στην αιματική κυκλοφορία και διαθέσιμο για τους ιστούς, έως και στο 10πλάσιο από το φυσιολογικό. Το ΥΒΟ παρέχει άμεση υποστήριξη σε ταλαιπωρημένες περιοχές του σώματος με οριακή παροχή αίματος. Τα αυξημένα επίπεδα Οξυγόνου μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην ταχύτερη απομάκρυνση τοξινών από το σώμα, όπως για παράδειγμα το Μονοξείδιο του Άνθρακα.
β. Άμεσα αποτελέσματα της πίεσης. Το Υπερβαρικό Οξυγόνο ελαττώνει το μέγεθος των φυσαλίδων αέρα ώστε να απορροφηθούν ταχέως. Αυτή η ιδιότητα κάνει το ΥΒΟ απαραίτητο στη θεραπεία της Αρτηριακής Εμβολής Αέρα και της Νόσου Δυτών.
γ. Αγγειοσύσπαση. Τα αυξημένα επίπεδα Οξυγόνου (υπεροξία) προκαλούν αγγειοσύσπαση η οποία οδηγεί σε ελάττωση της αιμάτωσης με ταυτόχρονη αύξηση της οξυγόνωσης των ιστών («παράδοξο Οξυγόνου»). Αυτή η ιδιότητα του ΥΒΟ έχει εφαρμογή στον έλεγχο των ενδο-διαμερισματικών πιέσεων στο σύνδρομο σύνθλιψης και στη θεραπεία των εγκαυμάτων.
δ. Βακτηριοκτόνος / Βακτηριοστατική δράση. Η υπεροξυγόνωση των ιστών ελαττώνει τη διασπορά ορισμένων τοξινών και συμβάλλει στην εξόντωση των βακτηρίων είτε άμεσα είτε έμμεσα «οπλίζοντας» τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού που χρησιμοποιούν το Οξυγόνο για την εξόντωση μικροβίων. Αυτό είναι σημαντικό για τη θεραπεία της αεριογόνου γάγγραινας, και των νεκρωτικών (και άλλων) λοιμώξεων. Επίσης, χρησιμεύει στη θεραπεία της οστεομυελίτιδας και λοιμώξεων μαλακών μορίων.
ε. Αγγειογένεση και Νεοαγγείωση. Το ΥΒΟ προάγει την ανάπτυξη νέων αγγείων, αυξάνοντας την αιμάτωση των ιστών. Αυτή η ιδιότητα έχει μεγάλη σημασία στο πλείστο των χρόνιων παθήσεων (όπως στην περιφερική αγγειοπάθεια του Σακχαρώδη Διαβήτη ή στις βλάβες που προκαλεί η θεραπευτική ακτινοβολία). Ταυτόχρονα, ικανοποιούνται οι απαιτήσεις σε Οξυγόνο για δημιουργία κολλαγόνου. Συνολικά λοιπόν, η αυξημένη οξυγόνωση οδηγεί σε χρήσιμη και παραγωγική αγγειογένεση, καθώς και πολλαπλασιασμό ινοβλαστών και οστεοβλαστών. Σε νεότερες μελέτες έχει φανεί πως αυξάνει τον αριθμό των κυκλοφορούντων βλαστοκυττάρων.
Ποιές είναι οι διεθνώς αποδεκτές βασικές ενδείξεις της Θεραπείας με Υπερβαρικό Οξυγόνο;
1. Αρτηριακή Εμβολή Αέρα· Air/Gas Embolism
2. Δηλητηρίαση με Μονοξείδιο του Άνθρακα – Εισπνοή καπνού
3. Νόσος Δυτών
4. Συμπληρωματική θεραπεία σε ενδοκράνια αποστήματα
5. Αεριογόνος γάγγραινα
6. Σύνδρομο σύνθλιψης
7. Νεκρωτικές λοιμώξεις μαλακών μορίων
8. Ευόδωση επούλωσης σε προβληματικά έλκη
9. Εξεσημασμένη απώλεια αίματος
10. Οστεομυελίτις
11. Μετακτινικές ιστικές βλάβες
12. Επαπειλούμενα δερματικά – μυοδερματικά μοσχεύματα
13. Θερμικό έγκαυμα
14. Αιφνίδια Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα
Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις όπου το Υπερβαρικό Οξυγόνο ενδείκνυται συμπληρωματικά;
Υπάρχουν διάφορες άλλες παθήσεις όπου το Υπερβαρικό Οξυγόνο χρησιμοποιείται, οι οποίες σε διεθνές επίπεδο θεωρούνται ως «ενδείξεις υπό διερεύνηση». Οι Υπερβαρικοί Ιατροί παγκοσμίως θεραπεύουν ασθενείς για τέτοιες παθήσεις και μεγάλος όγκος της ιατρικής βιβλιογραφίας δείχνει θετικά αποτελέσματα. Η μακροχρόνια προσωπική εμπειρία στη διαχείριση ποικίλων ασθενειών έχει καταστήσει σαφές ότι είναι μια μοναδική ισχυρή θεραπευτική αγωγή για πολλές από αυτές, οι οποίες περιλαμβάνουν:
- Διαβητικό πόδι (περιλαμβάνεται στις περιπτώσεις επιλεγμένων προβληματικών ελκών για ευόδωση επούλωσης) – συμβάλλει στην επούλωση ελκών, θεραπεία πιθανής υποκείμενης οστεομυελίτιδας και αποφυγή ακρωτηριασμού
- Άσηπτη Οστική Νέκρωση (Avascular necrosis-AVN), ειδικά της κεφαλής του μηριαίου – αποφυγή αρθροπλαστικής, εξαφάνιση των οστικών αλλοιώσεων στις περισσότερες περιπτώσεις σταδίου I & II
- Νευροαισθητήριος βαρηκοΐα – Οξεία κώφωση
- Γαγγραινώδες Πυόδερμα
- Οξεία απόφραξη Κεντρικής Αρτηρίας Αμφιβληστροειδούς
- Ορισμένες ανθεκτικές Μυκητιάσεις: Μουκορμύκωση, Διηθητική Ασπεργίλλωση
- Δήγμα αράχνης
- Κάκωση Νωτιαίου Μυελού (Οξεία) αλλά και άλλες νευρολογικές διαταραχές του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός)
- Κατάγματα – Καθυστερημένη και Ατελής Πώρωση, Ψευδάρθρωση
- Δρεπανοκυτταρική Κρίση και άλλες υποξικές επιπλοκές της Δρεπανοκυτταρικής Αναιμίας (έλκη κάτω άκρων)
- Αθλητικές Κακώσεις – αποκατάσταση και ταχεία επιστροφή στη δράση ή εργασία
- Νευρολογικά πρόβλήματα λόγω φλεγμονής και τοπικής υποξίας – περιλαμβάνει την αιφνίδια βαρηκοΐα (ή οξεία κώφωση), πάρεση προσωπικού νεύρου (Bell’s palsy) και άλλες μονονευροπάθειες
- Αγγειακές παθήσεις – Νόσος Buerger, Σύνδρομο Raynaud
- Γενικά, παθήσεις όπου η ισχαιμία εμποδίζει την φυσιολογική λειτουργία των επουλωτικών διεργασιών οδηγώντας σε ανεπαρκή επούλωση ελκών (περιλαμβάνονται συστηματικά αίτια, όπως κορτιζονοθεραπεία για ρευματικά νοσήματα, μεσογειακή αναιμία κ.α.), ανεπαρκή σχηματισμό οστικού πώρου (κορτιζόνη, σημείο του κατάγματος, συστηματικές παθήσεις κ.α.)
- Φλεγμονώδης Νόσος Εντέρου – Νόσος Crohn & Ελκώδης Κολίτιδα (κάποιες περιπτώσεις)
- Κυστική Πνευμάτωση Εντέρου
Πόσες φορές χρειάζεται να μπει κάποιος στο θάλαμο για θεραπεία;
Διάφοροι παράγοντες καθορίζουν το ακριβές πρωτόκολλο θεραπείας και πρώτ’ απ’ όλα η πάθηση του κάθε ανθρώπου. Κατά κανόνα οι συνεδρίες γίνονται καθημερινά, 1 συνεδρία την ημέρα, 5 μέρες την εβδομάδα. Ο συνολικός αριθμός συνεδριών εξατομικεύεται ανάλογα με τον ασθενή αλλά, για την πλειοψηφία των παθήσεων που είναι χρόνιες καταστάσεις, ο ελάχιστος αριθμός των 20 συνεδριών απαιτείται.
Κάνοντας μια αδρή κατηγοριοποίηση, οι οξείες ή επείγουσες περιπτώσεις απαιτούν συνήθως θεραπεία για μια περίοδο δέκα έως είκοσι ημέρες (συνεδρίες). Για να ξετυλιχθούν οι δράσεις του Υπερβαρικού Οξυγόνου στις χρόνιες περιπτώσεις, ένας ελάχιστος αρχικός αριθμός είκοσι (20) συνεδριών απαιτείται, διάρκειας δηλαδή ενός μήνα. Τα χρόνια περιστατικά μπορεί να απαιτήσουν θεραπεία αρκετών συνεδριών διάρκειας, με επαναληπτικές δόσεις, έως και μερικών μηνών.
Υπάρχει εμπειρία στην Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία και τις εφαρμογές της;
Θάλαμοι Αποσυμπίεσης χρησιμοποιούνται για αιώνες, από το 1662. Η χρήση πάντως της Θεραπείας με Υπερβαρικό Οξυγόνο ξεκίνησε σε κλινικό επίπεδο στα μέσα του 19ου αιώνα. Στη Μεγάλη Βρετανία υπήρξε εντατική έρευνα για περίπου 3 δεκαετίες, το ίδιο στη Γερμανία στις Η.Π.Α. και τη Γαλλία και έκτοτε αποτελεί κλασσικό πεδίο της Ιατρικής δοκιμασμένο σε πλήθος παθήσεων επί δεκαετίες. Υπάρχουν πια δεκατρείς ενδείξεις διεθνώς αναγνωρισμένες, ενώ διαρκώς ερευνάται η χρησιμότητα του ΥΒΟ και σε άλλα νοσήματα με το πνεύμα της οικονομικής ανταποδοτικότητας (cost-effectiveness).
Σε ορισμένες παθήσεις αποτελεί τη βασική θεραπεία, ενώ σε πολλές άλλες λειτουργεί συνεργικά μαζί με άλλες ενδεδειγμένες θεραπευτικές μεθόδους προσφέροντας εξαιρετικά αποτελέσματα ή/και λύσεις σε χρόνια δισεπίλυτα προβλήματα υγείας. Οι ειδικευμένοι ιατροί της Μονάδας Καταδυτικής & Υπερβαρικής Ιατρικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών έχουν πολυετή εξειδικευμένη εμπειρία πάνω στη θεραπεία αυτή και τις εφαρμογές της. Η Μονάδα αυτή λειτουργεί σαν βασικός πυρήνας στα θέματα όχι μόνο τα καταδυτικά, αλλά και σχετικά με το Υπερβαρικό Οξυγόνο και τη θεραπευτική του χρήση, καθώς αποτελεί κέντρο αναφοράς για περισσότερο από το μισό του πληθυσμού της χώρας.