Και ενώ η ελεύθερη κατάδυση χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων χωρίς σημαντικές διαφορές, η αυτόνομη κατάδυση εξελίχθηκε σημαντικά τον προηγούμενο αιώνα καθώς τότε επιτεύχθηκαν και οι τεχνολογικές εξελίξεις που το επέτρεψαν.
Στην πορεία της ιστορίας η κατάδυση έχει εξυπηρετήσει στόχους ενεργειακούς, κατασκευαστικούς, τεχνολογικούς, ερευνητικούς, στρατιωτικούς, διατροφικούς, σωστικούς αλλά και ψυχαγωγικούς. Στη χώρα μας η κατάδυση έχει συνδεθεί στενά με τους δύτες της Καλύμνου και τη σπογγαλιεία ενώ αποτελεί σημαντικό στοιχείο σε επίπεδο εργασιακών (Ιχθυοκαλλιέργειες, Υποθαλάσσιες Εργασίες), ερευνητικών (Ενάλιες Αρχαιότητες), στρατιωτικών αλλά και τουριστικών δραστηριοτήτων (Καταδύσεις Αναψυχής). Αντίστοιχα, έχει αναπτυχθεί η καταδυτική εκπαίδευση (Σχολές Καταδύσεων) και η σχετική δραστηριότητα.
Ας δούμε όμως ποια είναι τα βασικά είδη της κατάδυσης – κυρίως υπό το πρίσμα των επιδράσεων που έχουν στο ανθρώπινο σώμα.
- Ελεύθερη Κατάδυση: είναι αυτή όπου δεν χρησιμοποιείται ειδική καταδυτική αναπνευστική συσκευή. Η παραμονή του ανθρώπου υποβρυχίως εξαρτάται από τις φυσικές του δυνατότητες και είναι διάρκειας λεπτών. Είναι η κατάδυση με κράτημα της αναπνοής (breath-hold diving)
- Αυτόνομη Κατάδυση: είναι αυτή που πραγματοποιείται με χρήση ειδικής καταδυτικής αναπνευστικής συσκευής. Ο δύτης (ή αυτοδύτης) έχει αυτονομία στην κίνηση και παραμονή του υποβρυχίως μέσω φιαλών πεπιεσμένου αέρα που φέρει για την αναπνοή του. Μπορεί να παραμείνει έτσι υποβρυχίως για ώρες, αναλόγως του βάθους που κινείται και διαφόρων άλλων παραγόντων (SCUBA diving)
- Η Κατάδυση που πραγματοποιείται με την αναπνοή αέρα που χορηγείται μέσω σωλήνα από την επιφάνεια, προφανώς δεν είναι αυτόνομη. Από την πλευρά όμως των αλλαγών στο ανθρώπινο σώμα και τη φυσιολογία του και τους πιθανούς κινδύνους της, την κατηγοριοποιούμε στην Αυτόνομη Κατάδυση
- Τα Υποβρύχια καταδύονται, μαζί και οι άνθρωποι στο εσωτερικό τους. Δεν μεταβάλλεται όμως η πίεση στο εσωτερικό τους παρότι η εξωτερικά ασκούμενη πίεση αυξάνει ανάλογα με το βάθος (με εξαίρεση την περίπτωση δυστυχήματος με απώλεια στεγανότητας). Έτσι, τα πληρώματα των Υποβρυχίων ουσιαστικά δεν «κάνουν κατάδυση». Το ίδιο ισχύει και για κάποιες ατομικές «στολές» μίας Ατμόσφαιρας όπως λέγονται, των οποίων το σκληρό κέλυφος προστατεύει από τις μεταβολές της πίεσης το χειριστή της και του επιτρέπει να εργάζεται σε βάθος έως και εκατοντάδων μέτρων χωρίς να πρέπει να υποβληθεί σε διαδικασίες αποσυμπίεσης.
Η Καταδυτική Ιατρική κατά κύριο λόγο μελετά, θεραπεύει και παρακολουθεί τη νοσολογία που σχετίζεται με την Αυτόνομη Κατάδυση. Οι φυσαλίδες αδρανούς αερίου και η επερχόμενη Νόσος Δυτών που αποτελεί το σήμα-κατατεθέν της Καταδυτικής Ιατρικής εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε αυτό το είδος της κατάδυσης. Η ελεύθερη κατάδυση σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις έχει περιγραφεί να σχετίζεται με Νόσο Δυτών, σε συγκεκριμένες συνθήκες, που δεν είναι αυτές που ο μέσος άνθρωπος (ακόμα και αυξημένων επιδόσεων) καταδύεται. Αυτό που κάνει τη διαφορά πάντως, είναι η παραμονή υποβρυχίως με εισπνοή αέρα. Σε αυτή την ενότητα, ο όρος κατάδυση θα αναφέρεται στην Αυτόνομη Κατάδυση.
Η Καταδυτική Ιατρική έχει γνωρίσει και γνωρίζει διαρκείς εξελίξεις παράλληλα με την εξέλιξη των καταδύσεων. Από την άλλη μεριά, μέσα στις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει σημαντικά και το προφίλ του μέσου δύτη. Και ενώ ο βασικός τρόπος λειτουργίας των Θαλάμων Αποπίεσης και οι θεραπευτικοί «πίνακες» λίγο έχουν αλλάξει, η μεγάλη ετερογένεια του πληθυσμού που καταδύεται σήμερα με σκοπό την αναψυχή, κάνει το τοπίο πολύ ενδιαφέρον. Πλέον μπορεί να καταδύεται κόσμος που πάσχει από νοσήματα που μέχρι λίγα χρόνια θεωρούνταν απαγορευτικά για την κατάδυση. Η παραμετροποίηση για κάποιους ανθρώπους των καταδυτικών τους δραστηριοτήτων είναι σήμερα εφικτή με κατάλληλες εξετάσεις και παρακολούθηση.
Επιπλέον ξέρουμε παράγοντες στις καταδύσεις που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την υγεία μακροχρονίως που ενδιαφέρουν κυρίως τους επαγγελματίες των καταδύσεων. Υγεία και ασφάλεια στις καταδύσεις πάνω απ’ όλα φυσικά. Θα πρέπει να αναγνωρίζονται και οι άνθρωποι οι οποίοι πρέπει να απέχουν από αυτό το τόσο διαφορετικό σπορ. Η μελέτη προβλημάτων ή συμπτωμάτων που παλαιότερα έπαιρναν απάντηση από «έχεις πρόβλημα» έως «δεν έχεις πρόβλημα» ενώ τώρα παίρνουν συμβουλευτική κατεύθυνση και διαγνωστική – θεραπευτική προσέγγιση είναι γεγονός.
Η κατάλληλη εκπαιδευτική κατάρτιση των αυτοδυτών και η πληθώρα διαγνωστικών μέσων, καθώς και η εξάπλωση των καταδύσεων και της Καταδυτικής Ιατρικής στη χώρα μας πέρα από τις στρατιωτικές και τις αμιγώς επαγγελματικές καταδύσεις, έχουν συμβάλλει σημαντικά. Πλέον, η αύξηση και διάδοση του καταδυτικού τουρισμού αποτελεί το επόμενο άλμα. Η παρουσία ειδικών στο χώρο αυτό έχει υπάρξει καθοριστική για όλα τα παραπάνω καθώς και για το σημαντικότατο κεφάλαιο που λέγεται πρόληψη των καταδυτικών ατυχημάτων.