Ο Σακχαρώδης Διαβήτης στην εποχή μας είναι ένα ολοένα διογκούμενο ιατρικό πρόβλημα, έχοντας λάβει πια διαστάσεις επιδημίας και μαζί του έχει αυξηθεί ο κίνδυνος και η συχνότητα των επιπλοκών του. Τα προβλήματα που εμφανίζονται στον άκρο πόδα του διαβητικού ασθενούς («διαβητικό πόδι») είναι από τις πιο επίφοβες επιπλοκές. Η ανεπιθύμητη αλλά πιθανή κακή κατάληξη στο «διαβητικό πόδι» είναι ο ακρωτηριασμός, που επιφέρει αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, ταυτόχρονα με σημαντικές κοινωνικές, ψυχολογικές και οικονομικές επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον του. Καθώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων έχουν προηγηθεί φαινόμενα από τηνμικροαγγειοπάθεια και την τοπική υποξία (πολύ συχνά εμφανίζεται έλκος, πληγή που δεν επουλώνεται), είναι σημαντικό αλλά και εφικτό να εντοπιστούν όσοι κινδυνεύουν και να τους θεραπεύσουμε εγκαίρως. Όταν πια τα έλκη στο διαβητικό πόδι επιμολυνθούν, ο συνδυασμός με τη λοίμωξη μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση του άκρου ή ακόμα και την ίδια τη ζωή.

Η δια βίου πιθανότητα κάποιος διαβητικός να εμφανίσει έλκος – πληγή στο πόδι, αναφέρεται να φτάνει το 25%. Περισσότεροι από 1 εκατομμύριο διαβητικοί κάθε έτος υποβάλλονται σε ακρωτηριασμό άκρου. Αυτό σημαίνει πως κάθε 30΄΄ ένας ακρωτηριασμός άκρου γίνεται παγκοσμίως εξαιτίας του Σακχαρώδη Διαβήτη. Μελέτες και αναλύσεις μελετών δείχνουν πως η Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία ελαττώνει κατά το 1/3 την πιθανότητα ακρωτηριασμών κάτω άκρων (11% από 32%), καθώς και τη διάρκεια νοσηλείας στους διαβητικούς ασθενείς.

Ο όρος «Διαβητικό Πόδι» περιλαμβάνει ένα μίγμα παθολογικών καταστάσεων: Διαβητική Νευροπάθεια, Περιφερική Αγγειακή Νόσος (Περιφερική Αγγειοπάθεια), Αρθροπάθεια Charcot, Έλκος στον άκρο πόδα, Οστεομυελίτις, και τη δυνητικά αποφευκτέα τελική κατάληξη που είναι ο ακρωτηριασμός. Καθώς στην πλειονότητα των ακρωτηριασμών που γίνονται σε διαβητικούς είχε αρχικά εμφανισθεί έλκος στο πόδι, είναι σημαντικός στόχος της Ιατρικής φροντίδας να προλάβει την εμφάνιση του έλκους ή/και την αποτελεσματική θεραπεία-επούλωση του έλκους- όταν αυτό εμφανισθεί.

Ξέροντας πως οι περιβάλλοντες ιστοί στο διαβητικό πόδι είναι υποξικοί, είναι επόμενο και φυσικό να βοηθούνται σημαντικά αυτά τα προβλήματα από τη Θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο, κάτι που θεωρείται σήμερα δεδομένο και αποδεδειγμένο από πολλές μελέτες. Επιπρόσθετα, ορισμένα αντιβιοτικά, παρουσιάζουν συνέργεια με το οξυγόνο που μόνο αυτή η θεραπεία μπορεί να προσφέρει σε υποξικές (και άρα ανθεκτικές στη λοίμωξη) περιοχές.

Παθογένεση

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στα προβλήματα που εμφανίζονται στο «διαβητικό πόδι», όπως η νευροπάθεια, περιφερική αγγειοπάθεια, τραυματισμοί και λοιμώξεις. Συνήθως οι επιπλοκές στο «διαβητικό πόδι» είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης αυτών, σε άλλοτε άλλο βαθμό, με τη νευροπάθεια να θεωρείται ο κεντρικός παράγοντας έχοντας ποικίλες επιπτώσεις, ενώ η μικροαγγειοπάθεια και η επακόλουθη υποξία αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα για την ίαση και φυσιολογική επούλωση.

α. Προδιαθεσικοί παράγοντες στο Διαβητικό Πόδι

Η διαβητική νευροπάθεια είναι παρούσα σε ποικίλο βαθμό σε περισσότερο του 50% των διαβητικών άνω των 60 ετών, και αυξάνει την πιθανότητα έλκους κάτω άκρου στο 7-πλάσιο. Επηρεάζει τις αισθητικές, τις κινητικές λειτουργίες αλλά και το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Η «ύπουλη» σταδιακή εγκατάσταση της νευροπάθειας συνήθως δε γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή, υπογραμμίζοντας τη σημασία του τακτικού ελέγχου του «διαβητικού ποδιού». Η διαταραχή των κινητικών λειτουργιών οδηγεί σε μυϊκή ατροφία, δυσμορφία του άκρου ποδός με μεταβολή της δομής του, και ανακατανομή των πιέσεων που δέχεται το πέλμα τα οποία προδιαθέτουν στη δημιουργία ελκών (πληγών). Η διαταραχή των αισθητικών λειτουργιών καθιστά το πόδι «κουφό και τυφλό» σε ερεθίσματα που φυσιολογικά θα προκαλούσαν πόνο ή δυσφορία. Αυτή κατάσταση οδηγεί σε επαναλαμβανόμενους (μικρο)τραυματισμούς που περνούν απαρατήρητοι έως ότου εμφανισθεί έλκος. Η διαταραχή του αυτόνομου νευρικού οδηγεί σε ελάττωση της φυσιολογικής εφίδρωσης και το ξηρό δέρμα εμφανίζει εύκολα διάσπαση της συνέχειάς του (σχάσεις και ρωγμές).

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αυξάνει κατά 2-3 φορές την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης, και οι άνθρωποι που πάσχουν από νόσο περιφερικών αγγείων έχουν προδιάθεση για ατελή επούλωση των ελκών – τραυμάτων. Επιπρόσθετα, η υποξία διαβήτη συμβάλλει αρνητικά στην επούλωση τραυμάτων βλάπτοντας το σχηματισμό διασταυρούμενων δεσμών κολλαγόνου και τις λειτουργίες ενζύμων. Περαιτέρω, ο πτωχός έλεγχος σακχάρου παραβλάπτει τη λειτουργία των πολυμορφοπύρηνων λευκοκυττάρων και προδιαθέτει σε ονυχομύκωση και μυκητιάσεις στο πέλμα, δημιουργώντας προϋποθέσεις το καθένα από αυτά να οδηγήσει σε διάσπαση της συνέχειας του δέρματος.

Επιδημιολογία

Οι επιπλοκές του «διαβητικού ποδιού» εμφανίζονται πιο συχνά σε άνδρες άνω των 60 ετών. Σύμφωνα με νεότερες μελέτες, η ετήσια επίπτωση εμφάνισης ελκών σε διαβητικό πόδι είναι 1-4% επί των διαβητικών με επιπολασμό 4-10%. Δηλαδή, έως και 1 στους 10 διαβητικούς παρουσιάζει έλκος στα κάτω άκρα. Το ισόβιο ρίσκο εκτιμάται πως προσεγγίζει το 25% – 1 στους 4 διαβητικούς θα εμφανίσει έλκος. Οι χειρουργικοί (θεραπευτικοί) ακρωτηριασμοί γίνονται 10-30 φορές συχνότερα στους διαβητικούς απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό. Ο διαβήτης αποτελεί την αιτία στο 80% των μη-τραυματικών ακρωτηριασμών και στο 85% αυτών έχει προηγηθεί η εμφάνιση έλκους στο πόδι. Ο ακρωτηριασμός με τη σειρά του σχετίζεται με αυξημένη θνητότητα, από 13-40% τον πρώτο χρόνο έως και 39-80% στα 5 έτη

Το τραύμα (έλκος) στο «διαβητικό πόδι» δεν εμφανίζεται αυτόματα, αλλά ξεκινά με τον ίδιο μηχανισμό τραυματισμού, αυτού που περνά απαρατήρητος από τον ασθενή. Η τελική αιτία μπορεί να είναι τα κακά υποδήματα, βάδιση χωρίς υποδήματα, ξένο σώμα εντός του υποδήματος ή έγκαυμα από καυτό νερό. (Ευτυχώς, το αυξημένο επίπεδο καθημερινών δραστηριοτήτων από μόνο του δεν προδιαθέτει σε νέα ή υποτροπιάζουσα εξέλκωση του ποδιού). Το προσβεβλημένο από λοίμωξη πόδι δεν έχει την αντίστοιχη αίσθηση του πόνου λόγω της νευροπάθειας και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία.